Wat we uit de geschiedenis van deze bedehuisjes leren is dat onze hedendaagse wensen zowel als onze voorouders steeds blijk gaven van grote godsienstzin. Verder dat zowel vroeger als nu er altijd vandalen geweest zijn.
Sint-Rochuskapel (*)
Tekening Jean-Marie Beckers – Klik hier voor de ligging op Google Maps
De Sint-Rochuskapel, beter gekend als de Gewaaierkapel heeft deze naam te danken aan het gehucht waar ze zich bevindt. De kapel is toegewijd aan de H. Rochus, tweede patroonheilige van de parochie. Men vindt trouwens zijn beeltenis terug op de achterzijde van de oudste medailles van O.L.Vrouw van Zutendaal.
Deze kapel dagtekent van 1635. Ze werd gebouwd door Paulus Noben, ter vervulling van een belofte. In het jaar 1635 heerste er in de streek de pestziekte. Paulus en diens vrouw, door de ziekte aangetast, beloofden een kapel aan St.Rochus indien ze zouden genezen. Edoch genezen zijnde werd met het leed, ook de belofte vergeten. Kort daarop echter kwam de vrouw te sterven. Paulus beschouwde dit als een verwittiging van de hemel en deed onverwijld een ruime kapel bouwen. Vier jaar later, in 1639, werd de kapel leeggeplunderd door de soldaten van Casimirus van Nassau. Ook het Rochusbeeld was verdwenen. Einde van hetzelfde jaar werd de kapel hersteld en een nieuw beeld geplaatst. Dit beeld staat er vandaag nog. Het is een rijk gekleurd gipsen beeldje van 41 cm. Het stelt de heilige voor als reiziger en in gezelschap van een hond. Vele bedevaarders van rond Maastricht kwamen er op beeweg. De ex-voto’s met vermeldingen als “Offerhande van Wijk 1849 – St.-Rochus” getuigen hiervan. In 1866 heerste er te Maastricht en omgeving de cholera. Talrijk was toen ook weer de opkomst van de bedevaarders naar dit kapelletje. De Rogofabrieken bouwden toen een portaaltje bij aan de kapel uit dank voor de vele bekomen genezingen na bedevaart naar St.Rochus.
In de kapel bevindt zich een houten altaar reikende tot aan het gewelf. Boven in een nis staat een beeld van O.L.Vrouw die er ook vereerd werd aangezien de talrijke grote zilveren ex-votto’s haar ter ere. Lager bevindt zich het St.-Rochusbeeld en andere heiligenbeelden. Dit zien we nu nog in andere kapelletjes van de streek.
In 1899 bij de vergroting der parochiekerk werden in deze kapel de goddelijke diensten gehouden.
Op 15 augustus komt zinds eeuwen ieder jaar hier de grote processie door. Ook de kruisprocessie deed deze kapel aan op de tweede dag.
Deze kapel is eigendom van de kerkfabriek.
Onze-Lieve-Vrouw van Fatima kapel (*)
Klik hier voor de ligging op Google Maps
Volgens de geschriften van Pastoor Nicolaus Ludolphi Lenaerts (1637-1658) weten we dat er in de Daal, tegenover de Schans vroeger een kapel gestaan heeft. Daar ze bouwvallig was wilde een zekere Jan Timmeremans er een nieuwe bouwen. Deze persoon, sneuvelde echter op St.-Niklaasdag 1648 in de Meeuwerheide met nog 367 andere. Van Zutendaal waren er toen 30 doden en 19 gewonden. Deze kapel geraakte meer en meer in verval en tenslotte verdween ze helemaal.
Pastoor Vandebeeck had er meermaals op aangedrongen hier ook weer opnieuw een kapel te bouwen. In 1954 was het dan zover. Schrijvers Jan uit het dorp ruilde een stuk grond met de kerk. De firma’s Ebema en Maesen bezorgden het materiaal. Dit werd aangevoerd met paard en kar door de omliggende bewoners. De gebroeders Weytjens zorgden voor het metselwerk. Op ‘n zondag na het lof, ging men processiegewijs naar de nieuwe kapel, toegewijd aan O.L.Vrouw van Fatima, die dan door pastoor Vandebeeck ingewijd werd.
Brigidakapel (*)
Tekening Jean-Marie Beckers – Klik hier voor ligging op Google Maps
De Brigidakapel, beter gekend als de Mandelkapel, dagtekent van 1851. Rond deze jaren leefden in de Mandel de echtelingen Mathijs Cuypers, afkomstig van Roelen en Gertrudis Crijns uit de Daal. Uit dit huwelijk sproten acht kinderen waarvan zes jong zijnde stierven van één en dezelfde kwaal. De diepbeproefde ouders beloofden een kapel te bouwen indien ze hun twee laatste kinderen, Elisabeth en Catharina, mochten behouden. De kapel werd dan gebouwd in 1851. Zoals vele huizen uit die tijd werd ze opgetrokken uit lagen van baksteen en mergelblokken. De H. Brigida wordt aanroepen tegen ziekten onder het vee.
In 1901 werd deze kapel vergroot door Jan Duelen. Hij eerbiedigde stijl en trant van het oude gebouwtje. Van de oorspronkelijke kapel bestaat nog de achter- en zijgevel langs de kant van het dorp. Vandaar het verschil van metselwerk dat bij nader onderzoek opvalt, daar het nieuwe gedeelte alleen uit bakstenen bestaat. De herstellingswerken beliepen ten dien tijde reeds 500 fr. Deze kapel werd herhaalde malen opengebroken en geplunderd. Men heeft er nochtans hetzelfde beeld en altaar geplaatst in 1851. In 1909 werd deze kapel in eigendom aan de kerkfabriek afgestaan. ‘t Was de derde dag van de kruisprocessie dat men deze kapel aandeed. Deze kapel bevindt zich een kwartier gaans van het centrum. Alleen de betonbaan over een vijftigtal jaren aangelegd stoort hier deze kalme en beboste omgeving.
Teerke’s kapelleke (*)
Tekening Jean-Marie Beckers – Klik hier voor ligging op Google Maps
Een 150 meter de Mandelseweg op stond vroeger “Teerke’s kapelleke” (Teerke – verkleinnaam van Walterius, bouwer van de kapel). Op dat punt splitste de karweg zich in twee, één richting Besmer, de andere naar Stalken. Juist achter die splitsing bevond zich het kapelletje. Voorheen stond hier een kruis opgericht door een zekere Herman Vanhengel. Toen Walterius Huveners het bos kocht stond dit kruis er nog maar het was erg gehavend. In 1898 verving de nieuwe eigenaar het kruis door een klein vierkant kapelletje in baksteen voorzien van een nis. Hij plaatste er een beeldje in van O.L.Vrouw van Lourdes. Dit kleine heiligdom werd door Huveners gebouwd om door de voorspraak van Maria de genezing van een familielid te bekomen.
Ook deze ex-voto had af te rekenen met vandalen. Meermaals werd het ruitje stuk geworpen en het beeldje vernield.
Eens de eigenaar dood, verviel het meer en meer en met de verbetering van het wegennet naar de Mandel verdween het tot in de grondvesten.
Het Teerke’s kapelleke werd in ….. in ere hersteld door de Heemkundige Kring Zutendaal.
Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes kapel (*)
Klik hier voor ligging op Google Maps
De “Jaone’s kapel” (Jaone – komt van Christiaan, was eigenaar van de kapel) werd in 1925 gebouwd ter vervanging van een andere toegewijd aan O.L.Vrouw van Rust. Deze kapel lag in de huidige Rochusstraat en dateerde van 1849. Ze ontleende haar naam aan de eigenaar Lambie Christiaan. Niet alleen deze kapel droeg zijn naam maar ook het erf waar hij woonde en de dag van vandaag is het nog steeds bij Jaone.
Dit oude kapelletje was opgetrokken uit lagen bakstenen en mergelblokken. Op een klein altaar stond een Piëta uit gebakken klei en gemerktekend “DERE 1852”. Moeders uit het omliggende kwamen Maria’s hulp inroepen voor hun onrustige kinderen. Wegens bouwvalligheid werd heet in 1924 afgebroken. Reeds in 1925 werd een nieuwe kapel gebouwd langs de huidige 15 Augustusstraat. Dina Noben die op het goed van Jaone woonde had een speciale godsvrucht tot O.L.Vrouw van Lourdes, waar ze ten andere meerdere keren op bedevaart geweest was. Het is van Lourdes dat ze het beeld meegebracht heeft wat in deze kapel staat. Het beeld uit de oude kapel werd in een nis onder het altaar geplaatst. Deze kapel is nu eigendom van de familie Gorissen die er een erezaak van maakt ze goed te onderhouden.
Juist zoals vroeger de grote processie van de Rochuskapel door de huidige Rochusstraat trok om het oude kapelletje aan te doen, maakt men nu een omweg langs de 15 Augustusstraat om eventjes halt te houden aan deze nieuwe kapel. Tot voor enkele jaren kwam men hier ook langs met de kruisprocessie.
Sint-Hubertuskapelleke (*)
Tekening Jean-Marie Beckers – Klik hier voor ligging op Google Maps
Het Sint-Hubertuskapelleke bevindt zich op het meest noordelijk punt van de gemeente, waar, vóór de fusie, iet minder dan vijf gemeenten aan elkaar grensden. Dit waren namelijk Genk, As, Mechelen a/d Maas, Opgrimbie en Zutendaal. Na de fusie zijn het er nog vier daar Opgrimbie opgeslorpt is door Maasmechelen.
Dit punt is eeuwen al gekend ald de” Paalheuvel”. In “Die jaerkeuren van Sutendael op datum van duysent vier hondert en tachgetich” staat dit punt opgegeven als de “boeler eijck”. In het jaar 1716, na een grensgeschil met “Mechelen op die maaze” en “Sutendael”, weerd op die plaats een heuvel opgeworpen en een steen geplant, die de naam kreeg van “boeler steen”. Het is daar dat het Sint-Hubertuskapelleke staat. Al jaren terug was het een ontmoetingsplaats van jagers en boswachters. Lambert Moors, boswachter van Prins Xavier de Merode en Haex Jan, beiden uit Waterschei vatten de gedachte op hier een kapelletje te bouwen ter ere van Sint-Hubeertus, schutsheilige van jagers en boswachters. In 1952 metselde Moors met bakstenen een vierkante paal waarop hij een eigen, in ijzer gemaakt kapelleke plaatste. Dit had de vorm van een mijnlamp. Maar vandalen laten niets met rust en ook dit kleine monument moet het meermaals ontgelden.
In 1975, we zijn in het monumentenjaar, nam het gemeentebestuur het initiatief het te restaureren. Woudmeester G. Bodeux stelde voor een vijfhoekige paal op te richten wijzend naar de vijf aangrenzende gemeenten. Aan iedere zijde is een blokje in arduin ingemetseld met de eerste letters van elke gemeente. Vandaar de letters G, A, M, O en Z.
Het ijzeren gedeelte werd grondig gekuist, hersteld en geverfd en terug op zijn plaats gezet. Het nieuwe beeldje is beschermd door onbreekbaar glas. Eén van de bovenste lagen van het metselwerk bevat vijf arduinen blokjes met de woorden: “jacht, woud, fauna, flora en patroon” met hier onder “H. Hubertus B.V.O.”.
Ook werd op de kleine terp een rustbank aangebracht zodat het geheel U uitnodigt tot verpozing en bezinning.
Onze-Lieve-Vrouw van Banneux kapel (*)
Klik hier voor ligging op Google Maps
Dank zij de godsvrucht van de familie Beerts-Verjans ter ere van O.L.Vrouw van Banneux (T. Vandebeek vermeld: O.L.Vrouw der Armen) kwam er in 1950 in Gewaai een nieuwe kapel haar toegewijd. Deze kapel bevindt zich op het einde van de Sprinkelestraat. Henri Beerts bouwde eigenhandig, op zijn eigendom, deze kapel. Hij wilde hierdoor heel zijn familie onder de bescherming stellen van O.L.Vrouw en de mensen van de omgeving in de gelegenheid stellen er de H. Maagd te eren. Sedert dat jaar komt op 15 augustus de grote processie langs deze kapel en wordt er de zegen gegeven met het Allerheiligste.
Onze-Lieve-Vrouw van Rust kapel (*)
Klik hier voor ligging op Google Maps
Sedert 1959 heeft ook Stalken zijn kapel. De bewoners van dit gehucht hadden er reeds lang op aangedrongen. De gelegenheid bood zich toen men er een elektriciteitskabien moest plaatsen. Men sprak het gemeentebestuur aan om een plan te ontwerpen, aanagepast aan deze landelijke omgeving, en dat aan beide bestemming voldoening zou schenken. En ja, het lukte. Er staat nu werkelijk een fraaie kapel. De wandelaar vermoedt nauwelijks dat dit gebouwtje tevens nog een andere bestemming heeft. Deze kapel werd toegewijd aan O.L.Vrouw van Rust.
Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes kapel & Onze-Lieve-Vrouw Middelares aller Genaden kapel (*)
Klik hier voor ligging op Google Maps voor Lourdes kapel
Klik hier voor ligging Google Maps voor Middelares aller Genaden
We willen in deze reeks de twee laatst bijgekomen kapelletjes, beide te Wiemesmeer, een langs de Kempenseweg, het andere langs de Asserweg, ook een plaatsje gunnen. Deze twee kapellen vinden hun oorsprong in de jaarlijkse processie uit die tijd. Er werd ieder jaar op de hoek van de Hansenstraat een rustaltaar opgetrokken, juist tegenover de huidige kapel van O.L.Vrouw van Lourdes. Na een van die processies liet pastoor Peeters opmerken dat men er een kapel moest bouwen. Zo zou men voor altijd van het werk af zijn. De mensen uit deze buurt sloegen de handen in elkaar. Hansen Johanna gaf de grond. Aan de grot, waar vroeger de tramstatie was, lag een hoop kasseistenen en die kon men gebruiken. Met man en macht toog men aan het werk en bij de volgende processie in 1957 was deze kapel klaar. De mensen “uit de boven” van Wiemesmeer wilden niet ten achter staan. Op de hoek van de Leutsestraat bouwde men ook elk jaar een rustaltaar. Zij ook zouden zorgen voor een blijvende kapel. De grote mecenas was Henri Cops. Hij schonk de grond en betaalde het bouwmateriaal. Met al de geburen werd er flink gewerkt en met de processie in 1959 kon men aan de nieuwe kapel halt houden. Deze kapel is toegewijd aan O.L.Vrouw Middelares aller genaden. Zo werd Wiemesmeer twee kapelletjes rijker.
B.J.B. kapelletje
Klik hier voor ligging op Google Maps
Kapelletje met een beeld van O.L.Vrouw van Zutendaal werd destijds opgericht door de jongerenafdeling van de Boerenbond en Boerinnenbond, vandaag de Katholieke Landelijke Jeugd en Groenkring. Zomer 2023 werd het volledig gerenoveerd i.o.v. Soennes & Swaerdes.
_____
(*) Uit: Inventaris van de kleine monumenten te Zutendaal van Clement Put
_____
Zie ook:
Kapelletjes in Zutendaal – Kerknet
Kapelletjes in Vlaanderen
Sint Rochuskapel Zutendaal – Limburgs Volkskundig Genootschap