Vierlandsherensteen
Foto Elise Hooft / AOE – Klik hier voor de ligging op Google Maps
Gedenkteken gelegen op de kruising van vier boswegen en op de kruising van gemeenten en vroegere heerlijkheden: Zutendaal, Opgrimbie (Maasmechelen), Lanaken en Rekem (Lanaken), als verwijzing naar de grens tussen deze voormalige heerlijkheden. Naar verluidt zouden zich in de omgeving nog restanten van grachten bevinden die als duidelijke grensafbakening werden gegraven. Deze locatie werd ook “galling” genoemd, omdat er in de 15de eeuw een galg zou gestaan hebben.
Klein monument op bakstenen sokkel met hardstenen dekplaat en twee hardstenen platen met inscripties “DE VIERLANDSHEREN” en “HEROPGERICHT/ ZUTENDAAL 1979”. Op de gedenkzuil staan de vier namen van de heerlijkheden: “HEER/ VAN/ ZUETENDAEL/ LOEN”, “HEER/ VAN/ PIETERSHEYM”, “HEER/ VAN/ RECKHEYM” en “HEER/ VAN/ MECHELEN”.
Auteur: Katrien Verwinnen
Uit: Agentschap Onroerend erfgoed – Inventaris Vlaanderen is erfgoed
Paalheuvel Sint-Hubertus
Tekening Jean-Marie Beckers – Klik hier voor de ligging op Google Maps
Het Sint-Hubertuskapelleke bevindt zich op het meest noordelijk punt van de gemeente, waar, vóór de fusie, niet minder dan vijf gemeenten aan elkaar grensden. Dit waren namelijk Genk, As, Mechelen a/d Maas, Opgrimbie en Zutendaal. Na de fusie zijn het er nog vier daar Opgrimbie opgeslorpt is door Maasmechelen.
Dit punt is eeuwen al gekend als de” Paalheuvel”. In “Die jaerkeuren van Sutendael op datum van duysent vier hondert en tachgetich” staat dit punt opgegeven als de “boeler eijck”. In het jaar 1716, na een grensgeschil met “Mechelen op die maaze” en “Sutendael”, werd op die plaats een heuvel opgeworpen en een steen geplant, die de naam kreeg van “boeler steen”. Het is daar dat het Sint-Hubertuskapelleke staat. Al jaren terug was het een ontmoetingsplaats van jagers en boswachters. Lambert Moors, boswachter van Prins Xavier de Merode en Haex Jan, beiden uit Waterschei vatten de gedachte op hier een kapelletje te bouwen ter ere van Sint-Hubertus, schutsheilige van jagers en boswachters. In 1952 metselde Moors met bakstenen een vierkante paal waarop hij een eigen, in ijzer gemaakt kapelleke plaatste. Dit had de vorm van een mijnlamp. Maar vandalen laten niets met rust en ook dit kleine monument moet het meermaals ontgelden.
In 1975, we zijn in het monumentenjaar, nam het gemeentebestuur het initiatief het te restaureren. Woudmeester G. Bodeux stelde voor een vijfhoekige paal op te richten wijzend naar de vijf aangrenzende gemeenten. Aan iedere zijde is een blokje in arduin ingemetseld met de eerste letters van elke gemeente. Vandaar de letters G, A, M, O en Z.
Het ijzeren gedeelte werd grondig gekuist, hersteld en geverfd en terug op zijn plaats gezet. Het nieuwe beeldje is beschermd door onbreekbaar glas. Eén van de bovenste lagen van het metselwerk bevat vijf arduinen blokjes met de woorden: “jacht, woud, fauna, flora en patroon” met hier onder “H. Hubertus B.V.O.”.
Ook werd op de kleine terp een rustbank aangebracht zodat het geheel U uitnodigt tot verpozing en bezinning.
Uit: Inventaris van de kleine monumenten te Zutendaal – Clement Put
Grenswal Zutendaal/Mechelen a/d Maas
Foto: Smets, Koen op 29-06-2021
In het bos rond Heiwijk ligt een brede aarden wal met een gracht langs. Op de wal staan eiken, beuken en Amerikaanse eiken. De grenswal is een zeldzaam relict van de historische grensmarkering die gemeenten aanbrachten en die voortleven in de huidige administratieve grenzen.
De wal volgt de administratieve grens tussen de gemeenten Opgrimbie (Maasmechelen) en Zutendaal, maar is enkel bewaard gebleven in de onmiddellijke omgeving van het militair domein. Deze grens loopt van de Paalheuvel met de Sint-Hubertuskapel in het noorden naar de Vier Landsherensteen in het zuiden, die telkens een kruispunt markeren van vroegere gemeenten en heerlijkheden. Op de 19de-eeuwse topografische kaarten is deze lijn een duidelijke grens tussen de open ‘Bruyère de Sutendael’ en de beboste heide van Opgrimbie rondom de ontginningshoeve Heiwijk. De grenswal is een zeldzaam relict van de historische grensmarkering die gemeenten aanbrachten en die voortleven in de huidige administratieve grenzen.
Topokaart 1860-1873: Topografische kaart van België, eerste basiskaart, terreinopnames 1860-1873, uitgegeven door het Krijgsdepot tussen 1865-1880, schaal 1:20.000, originelen in het Nationaal Geografisch Instituut.
Vandermaelen 1846-1854: Carte topographique de la Belgique à l’échelle de 1 à 20.000 en 250 feuilles, dressée sous la direction de Ph. Vander Maelen, fondateur de l’Etablissement géographique de Bruxelles, schaal 1:20.000, originelen berusten bij de Koninklijke Bibliotheek van België, Kaarten en Plans, VDM II B.
Auteur: Verdurmen, Inge