Klik hier voor de ligging op google Maps
Voor meer info zie: Beschermd historisch gebouw
Kapelanie
Klik hier voor de ligging op Google Maps
Op 24 december 1865 beslist het gemeentebestuur deze kapelanie te bouwen “gezien dat onze gemeente geene wooning bezit voor den kapellaan …” De totale kosten waren geraamd op 9.136 fr. De kerkfabriek verkocht de grond tegen 25fr. per are, behalve de bijhorende tuin die eigendom bleef van de kerk. Het gemeentebestuur besliste de werken in eigen beheer uit te voeren “gezien dat onze gemeente eenen massa brikken en kalk bezit als ook al te ligtelijk het nodige hout welk aan de kapelanie nodig is”.
Vanaf 1866 had de kapelaan zijn eigen huis. Daarvoor woonden pastoor en kapelaan samen in de pastorie. In 1884 vertrekt de laatste kapelaan omdat hij vreesde geen vergoedingen meer te krijgen van de toenmalige Waalse liberale Minister van Justitie. Toch werd dit “traktemant” niet afgeschaft.
In 1891 vestigden zich hier kloosterzusters, Dochters van het H. Kruis, om onderwijs te geven in de vrije lager school, gelegen vooraan op de Stalkerweg. In 1896 trok een nieuwe kapelaan dus weer in bij de pastoor. Toen in 1935 het klooster gebouwd werd kreeg de kapelanie de oorspronkelijke bestemming terug tot bij een grondige restauratie van 1980 tot 1986. De zingende kapelaan Piet Meertens was de laatste bewoner van dit kruishuis.
Inmiddels werd de kapelanie omgevormd tot “Brasserie De Kapelanij” met dagbesteding voor personen met ASS, veelal verblijvend in de aangrenzende “Residentie Vijverplein”.
Vredesboom
Klik hier voor de ligging op Google Maps
Het Vijverplein, oorspronkelijk het oude dorpsplein in driehoekvorm, herbergt een rijke geschiedenis, gevoed door lokale gebeurtenissen maar ook door wereldomvattende voorvallen. Een blijvende getuige is de Vredesboom op de hoek van het plein. Op 22 november 1919 werd de oorspronkelijke lindeboom aangeplant als eerbetoon aan de helden van de eerste wereldoorlog. De redevoering van onderwijzer Leonard Philips staat in het collectief geheugen van de Zutendalenaar gegrift. In 2020 werd de zieke, 101-jarige boom vervangen door een nieuw exemplaar omringd door een monumentje en het verhaal van de historische achtergrond.
Op 11 mei 1940 wordt deze plaats deel van de tweede wereldbrand. Een Duitse infanteriedivisie maakt in Zutendaal zijn eerste Belgische krijgsgevangenen. Ze worden op een binnenkoer van het plein, dat destijds bebouwd was met het gemeentehuis en het Katholiek Volkshuis, verzameld en door de nieuwsgierige Duitse soldaten meer dan eens gefotografeerd. In het dagboek van de 18de Duitse infanteriedivisie lezen we dat die dag 72 krijgsgevangenen werden binnengebracht. Die behoorden voor het grootste deel tot het 7de Linieregiment dat o.a. instond voor de verdediging van de brug over het Albertkanaal tussen Zutendaal en Munsterbilzen. Lijken van gesneuvelde Duitse soldaten werden tijdelijk in het Katholiek Volkshuis gelegd.
Monument 100 jaar FERM
Zitbank bij de Vredesboom
Huis Mêjers
Klik hier voor ligging op Google Maps
De naam Meijers is een oude familienaam te Zutendaal. In 1757 is er een testament van Hendrik Meijers, wonende ‘omtrent de pastorije van Sutendael’.
Hier woonden Willem Weytens (1789-1878), zoon van Franciscus Wuytjens en Cornelia Willems, weduwnaar van Elisabeth Wolfs. De kleindochter, Anna Maria (°1863) huwde met Andries Indestege (°1869) van Pierke van Papendaal. Sedertdien bleef dit kruishuis in handen van de familie Indestege.
Lemmeshuis
Klik hier voor ligging op Google Maps
Hier woonde Christiaan Claes (1774-1856), landbouwer, weduwnaar van Maria Lindmans. Waarschijnlijk is een van hun voorgangers een Lambert (Lemme) geweest, die de naamgever van het huis werd. Het huis bleef in handen van en bewoond door de familie Claes. De bovenverdieping werd in de loop van de jaren o.a. verhuurd aan Trikdoer en een chemist van de F.N.. In 1948 begonnen Müdderke van Lemmes (Maria Claes) en haar echtgenoot Lemmes Jüs er met een dorpscafé. Oudere kaarters waren de vaste klanten, een sluitingsdag was er niet. Na een jaar moest al bijgebouwd worden. Naast de “pikblok” en de “biljaart” werd op de achterliggende kegelbaan, eerst in open lucht, achteraf overdekt, op woensdag, zaterdag en zondag door de kegelclub met 12 tot 20 kegelaars een avondje sportieve ontspanning en vertier gezocht. De Onze-Lieve-Vrouweschutterij en de Oudstrijders 40-45 hadden er hun vast lokaal en bedevaarders hadden een korte weg van de kerk naar het café.
In 1976 kocht de gemeente het café en werd dit tijdelijk het gemeentehuis. Van 1977 tot 1982 bleven een aantal functies van de gemeente gebruik maken van het gebouw waarna Kunstkring ‘t Zolderke en de toenmalige O.C.M.W. er onderdak kreeg. Na een grondige renovatie werd dit het “Huis van de mens”
Hotel De Klok
Bron & foto: Schlusmans, Frieda op 01-01-1977
Klik hier voor ligging op Google Maps
Alleenstaand herenhuis van het dubbelhuistype, thans ingericht als hotel. (vastgesteld bouwkundig erfgoed Herenhuis sinds 01-02-2018 – zie Beeldbank Vlaanderen is erfgoed)
Vijf traveeën en twee bouwlagen onder mansardedak (kunstleien) met drie recente (?) dakvensters, daterend uit de eerste helft van de 19de eeuw (?) met aanpassingen uit de tweede helft van de 19de eeuw. Beschilderd bakstenen gebouw op een licht verhoogde, begane grond, met arduinen plint. Getoogde vensters, beluikt op de eerste bouwlaag. Getoogde deur in een rechthoekige kalkstenen omlijsting op neuten, voorzien van een geprofileerde druiplijst. Sporen van rondboogvensters met dubbele ontlastingsboog in beide zijgevels.
Homo Universalis
Klik hier voor de ligging op Google Maps
Beeldhouwwerk uit 1990 van de hand van Raf Verjans naar aanleiding van de viering van het 25-jaar burgemeesterschap van Jozef Remans.
Het beeld bestaat uit 2 natuurstenen platen, waarin een menselijk bronzen figuur in de twee delen en in negatief verwerkt is.
De negatieve profielen zijn de 2-dimensionele begrenzing van de Mens.
De 3de en 4de dimensie is de INVULLING
INVULLING = 1)de “leegte” tussen blok1 en blok 2
2)de fragmenten van bronzen lichaams-elementen ter inleiding tot een groeiproces.
3)de confrontatie met de toeschouwer.
Het geheel van negatieve + positieve vormen is de start van een dynamische evolutie in tijd + ruimte die door de toeschouwer via observatie, meditatie, analyse, participatie, eigen fantasie en creativiteit kan worden opgebouwd.
De HOMO UNIVERSALIS –gedachte sluit aan met de uitstraling van het natuurgebied van Zutendaal die aan de UNIVERSELE behoefte beantwoord aan de steeds groeiende noodzaak tot bezinning, contemplatie, rust, stilte… en daardoor een belangrijk OVERLEVINGS-middel te bieden heeft.
Uit: rafverjans.eu/homo-universalis
Vonderpark met Gedichtsteen, Nettersheimbank en Troostplek (Ferm)
“De dichter bijt stukken uit het steen van de tijd” (Kurt Vanhengel)
Klik hier voor de ligging op Google Maps
De Zutendaalbeek of Molenbeek ontspringt in de graaf rond de pastorie. Vroeger werd die gevoed door de bronnen (sprinken) in het bosdal (loo) van de Sprinkelestraat (sprinken+loo). De afvloeiing van deze bronnen gebeurde van daar onder de Dorpsstraat door en zo via het Vijverplein naar de graaf. Terwijl men thans over beekjes betonnen constructies bouwt, legde men er vroeger een houten loopbrugje of “vonder” over.